ГРИППГА ҚАРШИ ЭМЛАШ (ВАКЦИНАЦИЯ) НИ ОЛИШ ШАРТМИ?

ГРИППГА ҚАРШИ ЭМЛАШ (ВАКЦИНАЦИЯ) НИ ОЛИШ ШАРТМИ?

Олдинда қиш ва грипп эпидемияси хавфи. Сизга ва фарзандларингизга гриппга қарши эмлаш олиш шартми? Умуман олганда кимлар эмланиши керак, кимлар хавотирланмаса хам бўлади?

Гриппга қарши эмлаш кимларга керак?
Грипп – ўткир вирусли инфекция бўлиб, тана хароратини 38 °С гача ва ундан ортиқ кўтарилиши, бўғим ва мускуллардаги оғриқ, кучли бош оғриши, бўшашиш, йўтал ва бурун битиши билан кечувчи оғир касаллик хисобланади. Гриппга қарши махсус дорилар йўқ: антибиотиклар вирусга қарши таъсир этмайди, вирусга қарши препаратлар доим хам эффект бермайди. Ундан ташқари гриппнинг асоратлари кўп бўлиб, хар йили грипп ва унинг асоратларидан ярим миллионга якин одам хаётдан кўз юмади.  
Грипп тез тарқалади, шунинг учун грипп эпидемиясини хар йили кузатиш мумкин. Профилактик усулларнинг хеч қайси бири эмлаш каби эфффект бермайди.
Вакцинация (эмлаш) – гриппдан химояланишнинг ягона усули хисобланади.

Эмлаш қандай ишлайди?
Хар қандай вирус ва бактерия ўзида оқсил тутади. Биз учун улар антиген хисобланади. Бу оқсиллар организмга тушганда иммун тизими томонидан бу оқсилларга қарши антитаначалар – инфекцияни ўлдириши керак бўлган оқсиллар ишлаб чиқарилади.   
Вакцина таркибини инфекциянинг кучсизлантирилган ёки ўлдирилган қўзғатувчилари ташкил қилади. Улар организмда касаллик чақира олмайди, аммо иммунитет уларга қарши антитаначалар хосил қилади. Кейинча хақиқий вирус организмга хужум қилганда, антитаначалар тайёр бўлгани учун иммун тизими дархол жавоб беради. Шу  сабабли касаллик ривожланмайди ёки енгил шаклда ўтиб кетади.   

Гриппга қарши эмлаш доим хам ёрдам берадими?
Вакциналарнинг гриппга қарши эффективлиги ўртача 70-80% фоизни ташкил қилади. Бу юқори кўрсаткич эмас, аммо бунинг ўз сабаблари бор. Биринчидан, грипп вирусининг турлари кўп ва у тез мутацияланади. Иккинчидан, вакцинация ушбу йилда эпидемияга сабаб бўлмаган, оммалашмаган вирусдан химоя қила олмайди.
Замонавий вакциналарнинг эффективлик даражаси анча юқори ва эмланган одамларда гриппнинг асоратлари кузатилмайди.
 
Агар вирус доимий мутацияланиб турса, врачлар қайси эмлаш кераклигини қандай аниқлайди?
Грипп вируси айтиб ўтилганидек ўзгарувчан хисоблансада, маълум конунларга бўйсунади. Шунинг учун олимлар келаётган йилда қайси вирус кўпроқ хавф туғдириши мумкинлигини хисоблаб чиқиб, айта олади. Замонавий вакциналар 3 ва 4 валентлик хисобланади, яъни бирданига грипп вирусининг 3-4 туридан химоя қила олади. Бутунжахон Соғлиқни Сақлаш ташкилоти грипп вирусини ўзгарувчанлигини доимо назорат қилиб туради ва вакцинани тайёрлашда нималарга эътибор қараш кераклигини тавсия этади. Ғайриоддий штаммларни ривожланишини доим хам башорат қилишнинг имкони йўқ. Шунда эпидемия глобал тус олади. Бу каби холат парранда гриппи ва чўчқа гриппи эпидемияларида кузатилган.

Кимларни эмлаш керак?
Гриппга қарши эмлаш барчага тавсия этилади. Айниқса:
•    Ярим ёшгача чақалоклар ва қарияларга;
•    Мактаб ўқувчилари ва студентларга;
•    Катта ёшдаги инсонлар, врачлар, ўкитувчилар ва сотувчиларга;
•    Хроник касалликлари мавжуд инсонларга оғир асоратларга олиб келмаслиги учун;
•    Хомиладор аёлларга вируснинг хомилага таъсир этмаслиги учун.

Эмлашлар хавфсизми?
Ха, хавфсиз. Аммо хар қандай препаратнинг қарши кўрсатмаси бўлгани каби, бу хам вакцинанинг турига боғлиқ. Энг хавфсизлари сплит вакциналар бўлиб, улар инъекция қилиш орқали юборилади. Тирик вакциналар спрей холида чиқарилиб, уларга қарши кўрсатма кўпроқ.

Қандай асоратлар бўлиши мумкин?
Асосий хавф – аллергик реакциялар хисобланиб, организм вакцинанинг оқсил компонентига реакция билдиради. Агарда сизда илгари эмлаш натижасида муаммолар юзага келган бўлса, аллергени йўқ вакцина танланг, ёки бўлмаса мутлақо эмлатмаганингиз маъқул. Яна бир кам учрайдиган оғир асоратларга асаб тизимини зарарланиши киради.
Тана хароратини до 37,5 °С гача кўтарилиши, инъекция қилинган жойда қизариш ва шиш – организмнинг нормал реакцияси бўлиб, иммун жавоб шаклланганини билдиради ва бир-икки кунда ўтиб кетади.

Кимларга эмлаш қилиш мумкин эмас?
Эмлаш қилишга абсолют қарши кўрсатмаларга айтиб ўтилган аллергия ва оғир иммунодефицит холатлар киради. Шунингдек, эски хроник касаллиги қўзиган даврда хам вакцинация қилдирилмагани ва ремиссия холатини кутган маъқул.    
Хар қандай холатларда хам вакцинация қилишдан олдин, Сизни ва фарзандингизни врач томонидан кўрув ўтказилиши ва вакцинация қилиш қилмаслигини улар томонидан хал қилиниши лозим.

Гриппга қарши эмлаш қачон қилинади?
Энг яхшиси гриппга қарши вакцинацияни ноябрь ойининг ярмигича қилингани маъқул. Вакцинациядан кейин 2 хафта давомида гриппга қарши иммунитет шаклланади. Аммо грипп билан касалланиш хавфи бахоргача сақланади. Шу сабабли бирор бир эпидемиягача хатто қишда хам гриппга қарши вакцинация олган маъқул хисобланади.

Эмлашга қандай тайёрланиш керак?
Вакцинация учун махсус тайёргарлик шарт эмас. Витаминлар, биологик фаол қўшимча (БАД) лар ва антигистамин препаратлар иммунитет хосил бўлиши тезлигига таъсир этмайди. Энг яхшиси эмлаш олгунга қадар бир неча кун илгари одамлар кўп тўпланган жойга бормаган маъқул. Шунда инкубацион даврда эмлаш олишнинг олди олинади. Шунингдек, эмлашдан бир-икки кун илгари овқат махсулотларидан аллергенларни инкор этган маъқул.


www.gepamed.uz