ХАЙЗ ЦИКЛИНИ БУЗИЛИШИ САБАБЛАРИ

ХАЙЗ ЦИКЛИНИ БУЗИЛИШИ САБАБЛАРИ

Ҳайз кўришни кечикиши нима?
Ой суриш - бу ҳайз кўришни кутилган пайтида келмаслиги бўлиб хар бир аёлда у ўзига хос хусусиятга эга. Уни аниқлаш учун, яъни ой суриш белгилари бор ёки йўқлигини тушуниш учун иккита параметр ҳисобга олинади.
•    Хайз циклини индивидуал давомийлиги. Америка акушерлик ва гинекология коллежининг Your first period маълумотига кўра ҳайз цикли 28 кун давом этади. Бироқ, хайзнинг 21-40 кунлик цикллари ҳам нормал хисобланади.
•    Хайз циклининг мунтазамлиги. Соғлом аёлларида ҳайз кўриш, одатда, қатъий белгиланган кунларда кузатилади. Мисол учун, ҳар 28 ёки ҳар 35 кунда. Хайз кўришни бошлаган ёш қизларда 6 йилгача хайз цикли номунтазам бўлиши мумкин. Бу холат нормал хисобланади.

Агар хайз узоқ вақт давомида, уч ойдан ортиқ муддатга кечикса шифокорлар аменорея ҳақида гапиришади. Бу ҳолат ҳомиладор, эмизикли ва менопаузадаги аёллар учун одатий ҳисобланади. Бошқа хар қандай холатларда ой суриш сабабларини аниқлаш учун ҳар бир аёл текширувдан ўтиши керак.

Хайз кўришни кечикишини асосий сабаблари қуйидагилар:

1. Сиз ҳомиладорсиз
Бу жинсий хаёт кечираётган соғлом аёллар учун асосий сабабдир. Акс холда ҳомиладорликни истисно қилиш керак. Яъни 5-7 кун кутиш керак  ва кейин ҳомиладорлик тестини ўтказинг. Кутишга қаноат қилмасангиз лабораторияга бориб, ХГЧ - инсон хорионик гонадотропини учун қон тахлили топширишингиз мумкин. Бундай таҳлил ҳомиладорликни уруғлантиришдан 11 кун ўтгач аниқлашга қодир.
Нима қилиш керак?
Натижа ижобий бўлса, гинекологингизга ташриф буюринг. Ҳомиладорлик эктопик (бачадондан ташқари) бўлиши хам мумкин ва бу сизнинг соғлиғингиз ва ҳатто ҳаётингиз учун жиддий таҳдиддир.

2. Сиз кучли стрессдасиз
Ўткир ёки сурункали стресс гормонал даражага сезиларли даражада таъсир қилади, шунинг учун хайз цикли узайиши ёки қисқариши мумкин. Ва баъзи ҳолларда ҳайз кўриш бутунлай тўхтайди.
Нима қилиш керак?
Энг аниқ ва оддий маслаҳат - тинчланишга ҳаракат қилиш. Кўпроқ дам олинг. Агар сиз ўзингизни мустақил равишда тинчлантира олмаслигингизни тушунсангиз, психолог ёки психотерапевт билан боғланинг.

3. Сиз кескин озган бўлишингиз мумкин
Етарли калория бўлмаса, овуляция учун масъул бўлган ва ҳайз кўришни бошлайдиган гормонлар ишлаб чиқариш тўхтайди.
Нима қилиш керак?
Буни тана вазни индексини ҳисоблаш йўли билан аниқланиши мумкин. Терапевт билан боғланинг. Текширувдан сўнг шифокор сизни вазнингизни нормаллаштиришга ёрдам берадиган пархезга ўтказади. Агар сизда овқатланиш хулқини  бузилиши бўлса, психотерапевтга мурожаат қилинг.

4. Сиз ҳаддан зиёд вазн олган бўлишингиз мумкин
Танадаги тўпланган ёғ тўқимаси эстроген ишлаб чиқаришни оширади, бу гормон хайз циклни тартибга солади. Эстрогеннинг ҳаддан ташқари кўплиги ҳайз кўришни камайтириши ёки уни бутунлай тўхтатиши мумкин.
Нима қилиш керак
Терапевтга боринг. Шифокор сизга қандай қилиб тезроқ ва хавфсизроқ вазн йўқотиш ҳақида маслаҳат беради. Керак бўлса овқатланиш бўйича мутахассис (диетолог) га учрашингиз мумкин.

5. Жисмоний машғулотларни миқдорини ортиши
Ҳаддан ташқари жисмоний фаоллик ҳам стрессдир. Ва стресс, ўз навбатида, ҳайз даврини тартибга солувчи гормонларга таъсир қилади.
Нима қилиш керак?
Интенсив машғулотлар ой суришни сабаби деб билсангиз, жисмоний фаолиятингизни қисқартиринг. Профессионал спортчилар спорт тиббиётига ихтисослашган шифокорга мурожаат қилишлари керак. Мутахассис сизнинг ҳайз даврини бузмасдан қандай қилиб соғлом бўлишни маслаҳат беради.

6. Сиз контрацепция воситаларидан фойдаланасиз
Перорал (ичиладиган) контрацептив воситалари, хомиладорликка қарши инъекциялари ва бачадон ичи спираллари хам ҳайз кўришни бутунлай тўхтатиши мумкин. Ой суриш одатдаги гормонал контрацептивларни қабул қилиш хисобига бўлса, бундай таблеткаларни бекор қилгандан сўнг, циклни барқарорлаштириш учун маълум бир вақт керак бўлади.
Нима қилиш керак?
Перорал контрацевтивлардан фойдаланаётган бўлсангиз ёки яқинда спираль қўйдирган бўлсангиз, гинекологингиз билан кечикиш ҳақида гапиринг. Унинг тавсияларига амал қилинг.

7. Менопауза (климакс) яқинлашмоқда
Климакс пайтида гормонал ўзгаришлар хисобига тухумдонлар тухум ишлаб чиқаришни тўхтатади ва ҳайз кўриш чўзилади, тартибсиз бўлади ва кейинча бутунлай тўхтайди. Одатда климакс 45 ёшдан 55 ёшгача бўлади. Бироқ, тахминан 100 аёлдан 1 нафарида 40 ёшдан олдин содир бўлади.
Нима қилиш керак?
Гинеколог билан маслаҳатлашинг. Климакснинг ҳайз кўришни тўхтатишдан ташқари бошқа нохуш аломатлари хам бўлиши мумкин. Масалан, қизиш, терлаш, уйқу ва либидо билан боғлиқ муаммолар. Шифокор симптомларни камайтиришга ёрдам беради.

8. Сизда тухумдонлар поликистози синдроми бор
Бу тухумдонларда майда кистачалар (етилмаган тухум хужайралари) пайдо бўлиши билан кечадиган холат бўлиб, бунда организмда андроген гормони даражаси кўтарилади ва ҳайз даврининг бузилишига (кечикишига) олиб келади.
Нима қилиш керак?
Тухумдонлар поликистози касаллигини гинеколог даволайди. Шифокор сизнинг шикоятларингизни тинглайди, текширади, ультратовуш текшируви ва қон тестини ўтказишни таклиф қилади. Буларнинг барчаси аниқ ташхис қўйиш учун зарурдир. Агар синдром тасдиқланса, сизга дори-дармонлар буюрилади. Баъзида овуляцияни тиклаш учун жарроҳлик амалиёти керак бўлади.

9. Сизда бошқа касалликлар мавжуд
Ҳайз кўришнинг кечикишига қуйидагилар сабаб бўлиши мумкин:
•    Кичик чаноқ аъзоларининг яллиғланиш касалликлари.
•    Бачадон миомаси ва бошқа ўсма касалликлари.
•    Тухумдонларнинг климакс ёшига етмасдан олдин фаолиятини камайиб кетиши.
•    Эндокрин тизим касалликлари. Масалан, диабет ёки қалқонсимон без касалликлари.
•    Целиакия касаллиги. Бу аутоиммун касаллик бўлиб, унда ичаклар донли ўсимликларнинг уруғларида жойлашган протеин (клейковина) га ноадекват жавоб беради. Ичакларда витаминлар ва минералларнинг сўрилишини бузилиши ой суришга олиб келиши мумкин.
Нима қилиш керак?
Ой суришнинг барча сабабларини истисно қилган бўлсангизу, барибир хайз келмаса гинекологга боринг. Шифокор текширув ўтказади. Керак бўлса сизни бошқа мутахассисга, масалан, эндокринолог, гастроэнтеролог ёки онкологга юборади.

10. Сиз баъзи дори-дармонларни қабул қиляпсиз
Ҳар қандай гормонал дорилар ҳайз даврига таъсир қилиши мумкин.
Нима қилиш керак?
Агар сиз бундай дори-дармонларни буюрган бўлсангиз ва уларнинг фонида ҳайз кўриш кечикиши бошланган бўлса, бу ҳақда шифокор билан гаплашинг. У сизга хайз кўришга таъсир этмайдиган муқобил дорини таклиф қилади.

www.gepamed.uz