Пробиотиклар нима?
Пробиотиклар – бу тирик микроорганизмлар бўлиб, ичаклар ва бутун организмга ижобий таъсир этади. Уларни баъзан микроорганизмлар тутувчи биологик фаол қўшимчалар деб аталади.
Пробиотикларнинг фойдаси хақида биринчилардан бўлиб, рус олими Илья Мечников ўрганган бўлиб, уни овқатида мунтазам равишда йогурт истеъмол қилувчи булғор дехқонларининг узоқ хаёт кечириши қизиқтирган.
Ушбу олим сут кислотаси хосил қиладиган бактериялар чиритувчи бактериялар ривожланишини тормозлашини аниқлаган. Шунга асосланиб Мечников ичакларни соғломлаштириш мақсадида сут килотали бактериялардан фойдаланиш мумкинлигини тавсия этган. Пробиотик термини эса кейинча 1980 йиллар охирида пайдо бўлган.
Россияда пробиотиклар ГОСТ Р 52349-2005 рақами остида назорат қилинади ва фойдаси илмий асосда тасдиқланган функционал озуқа ингредиентлари қаторига киради. Озуқа махсулотларининг хавфсизлигининг Европа агентлиги пробиотикларга эхтиёткорлик билан қарашади. Экспертлар ушбу махсулотларнинг инсон саломатлигига фойдали таъсирини етарлича ўрганилмаган деб хисоблашади.
ГОСТ Р 56139-2014 бўйича пробиотикларга қуйидагилар киради:
• лактобациллалар;
• бифидобактериялар;
• пропионнордон бактериялар;
• Streptococcus thermophilus турли стрептококклар;
• Lactococcus турли бактериялар.
Улар махсулотларга сунъий равишда қўшилиши мумкин, ёки аввалдан унинг таркибини эгаллаши мумкин. Масалан йогурт ва кефирда сут кислота бактериялари мавжуд бўлади.
Пробиотиклар нимаси билан фойдали?
Текширувлар натижалари пробиотикларнинг айрим касалликларда фойдали эканини тасдиқласада ичак микрофлораси ва хўжайин орасидаги ўзаро таъсир механизми етарлича ўрганилмаган. Шундай бўлсада олимлар пробиотикларнинг антибиотикбоғлиқ диареяда, гарднереллезда, таъсирланувчи ичак синдромидаги фойдали эффектини исботланан. Шунингдек пробиотиклар қон босими ва холестерин миқдорини бироз тушириб, иммунитетни кўтаради.
Пребиотиклар нима?
Пребиотиклар – озуқа компонентлари бўлиб, ичакдаги фойдали микроорганизмларни ўсиши ва фаоллигини стимуллайди. Уларга қанд, пептидлар, ферментлар, ёғли ва аминокислоталар киради. Бошқача айтганда ичакдаги фойдали микрофлорани уйғотиш учун сут-қатиқ махсулотлари, клетчатка, мевалар, сабзавотлар, ёнғоқ ва ер мевалар истеъмол қилиш керак.
Пребиотиклар нимаси билан фойдали?
Текширишларнинг кўрсатишича пребиотиклар нафақат пробиотиклар фаоллигини оширади, балки ўзлари хам патоген микрофлорани ўсишини тўхтатади. Аммо махсулотлар рационига ортиқча кўп миқдорда пребиотикларни киргизиш қориннинг дам бўлиши билан кечади.
Пробиотик ва пребиотикларнинг фарқи нимада?
Пробиотиклар — тирик микроорганизмлар, пребиотиклар — пробиотиклар озиқланадиган химик воситалар хисобланади. Уларни қўлланиши доирасидаги бир хил номланиши бирлаштиради. Бу озуқа компонентлари бир-бири билан бевосита боғлиқ: пребиотикларсиз пробиотиклар кўпая олмайди, пробиотикларсиз пребиотиклар хеч нимани озиқлантира олмайди.
Пробиотик ва пребиотикларни истеъмол қилиш қанчалик фойдали?
Бу компонентларни тутувчи махсулотлар хақида гап кетганда, улар овқатланиш рационига мос келади. Ёрмалар, сут-қатиқ махсулотлари ва мевалар – соғлом овқатланишнинг асосини ташкил этади. Тўғри истеъмол қилинаётган таомда қанча пробиотиклар бўлиши ва уларнинг қанча қисми ичакларгача етиб бориши барча организмларда турлича. Шунингдек, тирик бактерияларнинг муддати ва сақлаш шароитини билиш хам мухим. Акс холда улар ичакка ўлик холда етиб бориши мумкин. Барча бактерияларнинг бир хилда фойдали эмаслигини хам ёдда тутишимиз керак.
Хар ким ўз таваккал ва қўрқувлари билан харакат қилади. Ёки организмни согломлаштиради, ёки пулини бефойда сарфлайди. Энг яхши томони пробиотик ва пребиотикларни қўллашда ножўя эффектлар кузатилмайди.
© www.gepamed.uz
