ТЕЗКОР КОНТРАЦЕПЦИЯ НИМА ВА У ҚАЧОН ҚЎЛЛАНИЛАДИ?

ТЕЗКОР КОНТРАЦЕПЦИЯ НИМА ВА У ҚАЧОН ҚЎЛЛАНИЛАДИ?

Тезкор контрацепция нима?

Аксарият контрацептив усуллар жинсий алоқадан олдин қўлланилади. Аммо айрим холатларда хомиладорликдан сақланмаган холда жинсий алоқа рўй бериши мумкин. Бунга сифатсиз презервативдан тортиб, гормонал контрацепция воситасини ичишни эсдан чиқарган холатлар киради. Ва нихоят кўнгилсиз хисобланадиган зўрлаш холатларини хам эсдан чиқармаслик керак. Шу каби барча холатларда режалаштирилмаган хомиладорлик ривожланмаслиги учун тезкор контрацепция ёрдамга келади. Тезкор контрацепция мақсадида ичиладиган медикаментоз препаратлар хаммаси гормонал хисобланиб, таркибида левоноргестрел ва ацетат улипристал моддаларини тутади. Булар ягона препаратлар бўлмасада энг оммалашгани ва эффективи хисобланади. Агар тезкор контрацепция препаратларини жинсий алоқадан кейин дастлабки 72 соат давомида ичилса, хомиладор бўлиш эхтимоли 1-2 фоизни ташкил этади.

Тезкор контрацепция қандай ишлайди?
Тезкор контрацепция қуйидаги бир неча хил принципда ишлайди:
1.    Овуляцияни тормозлайди. Овуляция бўлмаса етилган тухумхужайра ёрилмай пучайиб қолади.
2.    Тухум хужайра оталанишини тормозлайди.
3.    Хомила тухумини бачадон деворига бирикиши (имплантация) ни тормозлайди.
Бу холатларнинг барчасида хомиладор бўлиш кузатилмайди. Хомиладорлар учун тезкор контрацепция таклиф қилган гормонлар дозаси етарли бўлмайди.


Таблеткалар қачон ичилади?
Тезкор контрацепция мақсадида қўлланиладиган хар қандай препаратни химояланмаган жинсий алоқадан кейин қанчалик эрта ичилса шунчалик эффектив таъсир этади. Одатда биринчи 72 соатда ичиш тавсия этилиб, 4-5- кунлари ичилганда таъсири камайиб бораверади.  

Таблеткаларни қандай қилиб тўғри ичиш мумкин?
Таблеткалар йўриқномасига қатъий амал қилган холда ичилади. Негаки уларнинг тури кўп ва хар бирининг ўз хусусияти бор. Қўллашдан олдин врач билан маслахатлашиш имконияти бўлса, яна яхши. Врач Сизга ножўя таъсири энг кам препаратларни тавсия этади. Имкони бўлмаса шарт эмас – тезкор контрацепция таблеткаларини ичиш учун қарши кўрсатмалар мавжуд эмас. Фақат қуйидаги стандарт талаблар бажарилса бўлгани.
1.    Агар аёл кишига маълум сабабларга кўра гормонал таблеткалар ичиш мумкин бўлмаса.
2.    Агар аёл кишида дори компонентларига аллергияси бўлса.
3.    Агар аёл киши хомиладор бўлса.
Тезкор контрацепция учун хеч қандай текшириш усуллари ва тахлиллар ўтказиш шарт эмас.

Таблетка ичилгандан сўнг нима кузатилади?

Тезкор контрацепция препаратларининг бир қатор ножўя таъсирлари бор. Аввалам бор бу озмунча қон кетиш ва хайз циклини бузилиши хисобланади. Кейинги хайз бузилиб - кўпроқ ёки нисбатан енгилроқ кечиши мумкин. Шунингдек, қуйидаги шикоятлар кузатилиб, улар бир икки кунда ўтиб кетади. Акс холда врачга мурожаат қилиш зарур.  
1.    Қорин пастидаги оғриқ.
2.    Кўкракларни таранглашуви.
3.    Бош оғриши.
4.    Кўнгил айниши.
5.    Толиқиш.

Тезкор контрацепция аборт хисобланадими?
Аборт – бу бачадон деворига имплантация бўлган (ёпишган) хомила пуфагини олиб ташлаш хисобланади. Тезкор контрацепция препаратлари ишлагунича имплантация жараёни бўлиб улгурмайди. Шундай экан, фан тилида тезкор контрацепция аборт хисобланмайди. Бу масалада диний ташкилотларининг ўз қарашлари мавжуд. Айрим динларда хар қандай контрацепция усуллари – аборт саналанади. 

Тезкор контрацепциядан сўнг нима қилиш керак?
Тезкор контрацепция жинсий йўл орқали узатилиши мумкин бўлган касалликлардан химоя қила олмайди. Гумон туғилганда албатта врачга мурожаат қилиш ва керакли текширувлардан ўтиш зарур. Одатда бу текширишлар химояланмаган жинсий алоқадан 1-2 хафта кейин ўтказилади. ВИЧ инфекциясига текширишни эса икки ойдан сўнг яна қайтариш керак бўлади.  

Ушбу усулни қанчалик мунтазам равишда қўллаш мумкин?
Тезкор контрацепцияни хомиладорликдан доимий равишда сақлаш мақсадида кўллаш нотўғри хисобланади. Аёллар хаттоки мунтазам жинсий хаёт кечирмаган тақдирда хам, ўз эхтиёжларини қондира оладиган ва ножўя таъсирлар хавфини оширмайдиган контрацепция усулини танлаши лозим бўлади. Негаки тезкор контрацепция усули айнан хайз циклини бузилиши каби ножўя таъсир кўрсатиши мумкин. Бу дегани тезкор контрацепцияни хаётида бир марта ичиш керак дегани эмас.

Тезкор контрацепция – бу фақат таблеткалар эмас.

Режалаштирилмаган хомиладорликдан қутулиш учун нафақат гормонал таблеткалар ичилади, балки бачадон ичи контрацептивларидан хам фойдаланиш мумкин. Оддий бачадон ичи спиралини химояланмаган жинсий алоқадан кейин 7 кун ичида қўйилса хомиладорликдан 99% холатда сақлайди. Бундан ташқари бу усул автоматик равишда узоқ муддатли контрацепция турига уланиб кетади. Бачадон ичи спирали фақат врачлар томонидан ўзининг ижобий ва салбий томонларини хисобга олган холда ўрнатилади. Эслатиб ўтамиз бачадон ичи спирали хам жинсий йўл орқали юқиши мумкин бўлган касалликлардан химоялай олмайди.    


www.gepamed.uz