Оқлар шиши – нафақат оёқларни хунук қилиб кўрсатади ёки ноқулайлик туғдиради, балки инсон саломатигида муаммолар борлиги хақида маълумот хам беради.
Оёқларнинг катталашувини биринчи сабаби бу танада сувнинг ушланиб қолиши натижасидаги шиши хисобланиб, товонларни, болдирларни ва хатто юз-қўлларни шиши кузатилади.
Агар оёқ шишлари узоқ вақт самолётда учгандан кейин, бир неча соат оёқда тик туриб ўтказгандан кейин, ёки хайздан олдин кузатилса - бу норма хисобланади.
Оёқларнинг хар куни кечга бориб ёки юзларнинг кунда эрталаб турганда ёстиққа ўхшаб шишиши қуйидаги холларда кузатилади:
Шикастланиш.
Кўп холларда енгил травмаларга эътибор бермасликка одатланганмиз. Аммо кейинча бу каби бўғимларни шикастланиши ёки пайларнинг чўзилиши натижасида оёқларни шишини кузатиш мумкин. Бу зарба ейилган жой (бўғим) нинг шиши шу жойга қоннинг оқиб келиши хисобига кузатилиб, оғриқ синдроми қўшилганда травматологга мурожаат қилиши кераклиги сўралади.
Хомиладорлик.
Шиш хомиладорликнинг охирги муддатларида кўпроқ кузатилиб, доимо врач назоратида туриш тавсия этилади. Оз миқдордаги шишлар хатарсиз. Аммо уларга бош оғриши, бош айланиши, кўнгил айниши ёки хансирашни қўшилиши жиддий белги хисобланади. Бу қон босимини ортаётганлиги ёки хомиладорликдаги преэклампсия холати хақида гапиради.
Лимфостаз
Айрим холларда организмда сувнинг ушланиб қолиши лимфа тизимини етарли ишламаслиги ва организмнинг тозаланмаслиги хисобига кузатилади. Семириш ёки ўсма касалликлари натижасида лимфа тизимининг бутунлай издан чиқиши шишларга сабаб бўлади. Бундай пайтларда шишларни камайтириш мақсадида компрессион пайпоқларни кийиш тавсия этилади.
Хроник веноз етишмовчилик.
Маълумки қон томирлардаги қон тўқималарга кислородни бергач юракка веноз қон томирлари орқали узатилади. Айнан веноз томирларнинг қонни бир томонга йўналтирувчи клапан аппаратидаги етишмовчиликлар қоннинг димланиши ва шишларга сабаб бўлади. Бу холат инсон ёши ўтган сари кўпроқ кузатилади.
Юрак етишмовчилиги.
Бунда юракнинг ўз фаолиятини тўлиқ бажара олмаслиги ва қонни етарли даражада хайдаб бера олмаслиги натижасида оёқ кон томирларида димланиш юзага келади. Бошқа белгилардан юракни тез уриши, жисмоний зўриқишлардаги хансираш, доимий чарчоқлик кузатилади.
Буйрак касалликлари.
Буйрак қонни фильтрлаб турли чиқиндилардан тозалайди. Буйрак фаолияти етишмовчилиги организмда ортиқча сувни ушланиб қолиши ва оёқ шишларига сабаб булади. Буйрак муаммолари хақида эрталабки юздаги шишлар ва кўзларни остидаги қовоқ осилиши хам хабар беради.
Жигар касалликлари.
Кўп алкогол истеъмол қилиши ёки сурункали гепатит хисобига жигар хужайраларини ўлиши ва уларнинг ўрнига фиброз тўқиманинг ўсиб кириши кузатилади. Натижада жигар фильтрация функциясини бажара олмайди ва организмда сувнинг ушланиб қолишига олиб келади.
Шишлар кузатилганда нима қилмоқ керак.
Биринчи ўринда шишларни қайдан келиб чиққани аниқланади. Бунинг учун врачга учраб, ташхис қуйилади, касалликка қарши даволанади. Даволаниш жараёнида қуйида келтирилган кўрсатмаларни мустақил равишда бажаришингиз мумкин.
• Дам олинг ва оёқларга хам дам беринг. Бунинг учун оёқларни бошга нисбатан баландроқ турадиган вазиятни танланг. Компрессион пайпоқлар кийинг ва шишларга муз парчаларини кўйинг. Бу муолажалар шишларни камайтиради.
• Агар шишлар кун давомида узоқ ўтириш ёки тик туриш натижасида ривожланса, кун охирида ўртача тезликда сайр қилинг. Харакат шишларни йўқотади, тоза хавода доимий сайр қилишнинг эса фойдаси унданда юқори.
• Сийдик хайдовчи дориларни ичинг. Санаб ўтилган касалликлар Сизда мавжуд бўлса даволовчи врачингиз албатта диуретиклар буюради. Хафақон касаллигига қарши ичиладиган айрим препаратлар хам оёқ шишига сабаб бўлади. Бундай белгилар кузатилса врачингизни огохлантиринг.
• Магний моддаси юқори бўлган махсулотлардан истеъмол қилинг. Кунлик овқат рационида 200-400 мг магний мавжуд бўлса организм ортиқча шишлардан халос бўлади. Табиий махсулотлардан сули ёрмаси, банан, бодом, брокколи ва қизилчани кўпроқ истемъмол қилинг.
Қачон шишлар хавфли хисобланади.
Қуйидаги холларда тиббий ёрдам учун мурожаат килиш зарур хисобланади:
• Оёғингиз шишса, хансираб нафас олиш қийинлашса;
• Кўкрак сохасида оғриқ ва оғирлик хисси пайдо бўлса;
• Тана вазнини ўзгартирган пайтингизда енгил йўтал пайдо бўлса;
• Оёқлардаги шишларни бармоқ билан босиб-олганда чуқур изча қолса;
• Шишган оёқ териси таранглашиб, ёрилиш даражасига етадиган бўлса;
• Кунлик сийиш миқдори истеъмол қилинаётган суюқликка нисбатан камайиб кетса.
© www.gepamed.uz