Янги туғилган чақалоқнинг биринчи қийқириғи унинг биринчи нафаси хисобланади. Савол туғилади: бола онаси қорнида қандай яшайди, нима билан озиқланади, энг асосийси туғилгунга қадар нафас оладими?
 
Бутун хомиладорлик даврида хомила узлуксиз кислород билан таъминланиб туради. Аммо бу биз учун ноодатий йўл билан амалга ошади.
Оталанган тухум хужайра биринчи кунларданоқ «сариқлик қопчаси» деб аталадиган субстанция ёрдамида озиқланади. Бу сариқлик қопчаси хомиладорликни биринчи хафталарида боланинг ривожланиши учун керакли бўлган компонентлар билан таъминлайди. Аммо унинг захиралари хам чегараланган ва аста секин хомила тухумининг ташқи қавати майда ворсиналар билан қопланади. Улар кўпайиб, бачадоннинг шиллиқ қаватига ўсиб киради ва 14 хафталарга келиб тўлақонли аъзо – йўлдош хосил бўлади. Айнан шу йўлдош хомиланинг кейинги хаётини таъминлаб, у орқали хомила озуқа моддалари ва кислород олади. Бу қуйидагича кечади: кислород билан бойитилган қон йўлдошнинг майда ворсиналари ва киндик орқали боланинг қон айланиш тизимига ўтиб хар бир хужайрани озиқ моддалар билан таъминлайди. Улардан карбонат ангидрид ва кераксиз шлакларни йиғиб, киндик ва йўлдош орқали чиқарилади. Плацентар нафас олиш бола туғилгач тўхтайди. Аммо шунда хам киндик артериялари кесилгунга қадар пулсацияланиб туради ва йўлдошни она организмидан ажралгунга қадар хомилани қўллаб қуввалаб туради. Шундан сўнг болача мустақил нафас ола бошлайди.

Йўлдош мураккаб тузилган аъзо бўлиб, она организмида кислород ва бошқа хомила учун керакли моддалар етишмаган тақдирда хам ўз захиралари хисобига дефицитни тўлдириб туради.
Бошқача айганда хомиладор аёллар икки киши учун нафас олади. Айнан шу даврда аёллар тоза хаво етишмовчилигига кескин реакция билдиради ва дим хоналарда қийналишади. Хомиладор аёлга кислород етишмасдан хушдан кетадиган пайтларда хам йўлдош хисобига бола хеч қандай дискомфорт сезмайди.  

Аммо она қорнида хомиланинг ўпка билан нафас олишга тайёргарлик кўрмайди десак нотўғри бўлади. Оғиз ёриғининг ёпиқлигига қарамай иккинчи триместрдан бошлаб бола нафас харакатига ўхшаш харакатлар қилади. Хомиладорликнинг охирига бориб эса бола тез-тез хиқиллаганга ўхшайди. Аслида бу нафас харакатларига бўлган тайёргарлик хисобланади.
Боланинг ўпкалари 34 хафтага келиб, шаклланади. Айни шу даврда нафас аъзоларида мухим компонент – сурфактант хосил бўлиб, у бола туғилгач ўпканинг тўлақонли ёзилишига имкон беради.
   
Бўлажак оналар йўлдошнинг болани турли ташқи мухит таъсирларидан химоя қилишини билган холда унинг захиралари хам чегараланганлигини билиш ахамиятли. Масалан, плацентар етишмовчилик ва йўлдошнинг эрта қариши онанинг нотўғри хаёт тарзини қўллагани оқибатидир. Чекиш, алкогол ва дори воситаларини нотўғри қўллаш - буларнинг хаммаси йўлдош ва боланинг холатига салбий таъсир этади.  

Тоза хавода сайр қилиш, нафас гимнастикалари, яхши шамолланадиган хонада ухлаш хомиладор аёл учун худди тўғри овқатланиш ва яхши кайфият каби керак омиллар хисобланади.    

© www.gepamed.uz